Astım, solunum yollarının etrafındaki zayıflama ve kasların yorulmasından kaynaklanan kronik bir akciğer hastalığıdır. Çocukluk çağı astımında, polen maruziyeti, soğuk algınlığı, solunum yolu hastalıkları gibi tetikleyiciler ile akciğerler ve solunum yolları iltihaplanır. Astımda risk faktörleri ailesinde astım öyküsünün yanı sıra besin alerjisi, atopik dermatit, sigara dumanına maruz kalma olarak sıralanabilir. Memorial Ankara Hastanesi Çocuk Alerjisi Bölümü'nden Prof. Dr. Ersoy Civelek, “6 Mayıs Dünya Astım Günü” nedeniyle çocuklarda astım hastalığı ve dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi verdi.
Çocuklarda ve ana risklerin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, anne veya babada astım veya bunların rinit olup olmadığı, astımın en önemli risk özelliklerinden biri olarak bilinmektedir. Bunun yanında; havanın yasaklanması, annenin üremesinin sigara içmesi, doğumdan sonra sigara içmeye devam etmesi, şehir yaşamı, kendisinde beslenme alerjisi veya atopik dermatit (egzama) olması, evde rutubet nem küf olması ve sezaryen doğum, bilinen en önemli risk faktörleri arasında yer alır. Astım belirtileri, kişinin değişmekle beraber, aynı kişide zaman zaman da farklılık gösterebilmektedir. Bu oluşumlar;
1- Gündüz temizleyicileri
2- Gece göğüsleri
3- Efor ile temizleme
4- Hırıltı
5- Göğüs kafesi
6- Nefes darlığı
Bu şekillere sahip olan başka yerlerde bulunanlar kanıtlanmaz ve hasta özellikle nefes açıcı sistemlerden fayda görürse astım tanısı daha doğru bir şekilde konur. Anne veya babasında astım olan bir çocuk sağlıklı olabilirken, astımlı bir çocuğu anne ve babası da sağlıklı olabilir. Astımın neden olduğu ve nasıl önlenebileceği henüz tam olarak mevcut değildir.
6. aydan sonra görülebilir
Çocuklarda astım şikayetleri genel olarak 6 aydan sonra görülebilir. Ancak tanınmadan önce, sistemlerin tekrarlayıcılarının belirlenmesi gerekir. Özellikle bebeklik kaybının ilk şikayetlerinde astım tanısı koyma yanıltıcı olabilir. Teşhiste genellikle “Okul öncesi astım” veya “Hırıltılı çocuk” isimleri kullanılmaktadır.
Doğru teşhiste kan tahlilleri önemli!
Astım teşhisinde en önemli basamakta her zaman doktor-hasta-anne baba görüşmesidir. Bu görüşme sonunda şikayetler astım ile uyumlu olsa bile diğer hastalıkların (bağışıklık eksikliği, akciğer enfeksiyonu gibi) gösterilmediğini göstermek amacıyla bazı kan tahlilleri (kanda karakteristik davranışlarının sayılması, hava koşullarıyla ilgili moleküler düzeydeki derecelendirme gibi) yapılmaktadır. İlk muayene döneminde akciğer filmi çekilmekte, hasta 5-6 kişide büyük ise solunum testleri yapılmaktadır. Ayrıca hastada alerji olup olmadığının belirlenmesi amacıyla alerji deri testi yapılmaktadır.
Astımlı hastaların yaklaşık %80'inde görülme sıklığı
Astım ve alerji aynı şey değildir. Astımlı olan onun hastada alerjisi olması zorunlu değildir. Astımlı hastaların yaklaşık %60-80'inde alerjileri vardır. Eğer bir hastada alerji varsa şikayetleri daha iyi kontrol almak ve daha az ilaç kullanmak için alerji seçenekleriden korunma önlemlerine uyulmalıdır. Bu nedenle astımlı alerji testi yapılmalı ve varsa korunma yöntemleri önerilmeli, belki uygun olan alerji aşı tedavisi yapılabilir.
Astım okulları yönetmenin 4 önemli yolu!
Çocuklarda astımın en önemli tetikleyicileri üst ve solunum alt yolu enfeksiyonlarıdır. Özellikle kış dönemlerinde yaşanan viral hastalıklar, astım ataklarının en sık sebepleri arasındadır. Ayrıca egzersiz, sigara dumanı, ev içi hava depoları ve dış ortam havasının yasaklanması astımın tetikleyicileri de bulunmaktadır. Alerjik olan astım hastalarında alerjenlerle (ev tozu akarı, kedi, polen ve küfler gibi) karşılaşmak da astım ataklarının en önemli tetikleyicileri arasındadır. En önemlisi, okuldaki çocuklar için, okullardaki üst solunum yolu aşımı kontrol edilerek alınır. Bunun için dikkat edilmesi gereken bazı durumlar aşağıdaki gibidir;
• Sınıflar sık sık havalandırılmalıdır
• El hijyenine önem verilmeli
• Hasta olan çocuklar maske kullanmamalı
• Atak geçiren ancak okula gidene kadar iyi olan hücreler, tedavi edici fis sistemleri, okuldaki sağlık birimi tarafından verilmeli
Düzenli ilaç kullananlarda iyileşmenin mümkün olması!
Okul öncesi astım şikayetleri olan ve düzenli ilaç kullanan hastaların yaklaşık %50-55'i, 6-8 yaş arası şikayetleri olmayan hale gelebilir ancak kalan %40-45'lik hasta grubu şikayetleri devam etmektedir. Hangi durumun düzeleceğini kesin olarak söylemek mümkün değildir. Ayrıca okul öncesindeki şikayetleri olan çocuğu için “7 yaşında iyileşecek” anlamına gelen, farklı, farklı bir beklentiler ve şikayetler düzelmez ise iyileşmesi olan güvenleri sarsılabilir. Okul öncesi yaş grubu insan hastalıklarının, gelecek dönemde nasıl olacağı ile kesin yargıların varlığı doğru bir yaklaşım değildir.
Astım izolasyonu, Akdeniz tipi diyet ile beslenmeli
Astımda faydası kanıtlanmış bir tamamlayıcı tedavi mevcut değildir. Astım hastalarının, Akdeniz tipi diyet ile beslenmeleri ve kilolarını kontrol bilgileri. Astım hastalarının %80'inde devam eden şikayetleri, rapor hastalarının yarısındaki astım şikayetleri vardır. Bu nedenle astımlı ürünler nezle açısından, ürün nezleli ilaçlar da astım açısından değerlendirilmeli. Astım şikayetleri hastadan hastalık ve aynı hastada zaman içinde değişmeler gösterilebilmektedir. Her astım hastasının ihtiyaç duyduğu ilaç türü ve ilaç dozu birbirinden farklı olabilir. Bu nedenle özellikle şikayetleri kontrol altında olmayan ilaçlar, mutlaka çocuk alerjisi ve immünoloji muayenesi yapılmalıdır.
