Türk aydınının Cumhuriyet dönemi sosyo-kültürel değişim üzerine etkisi

Hasan Ali Yücel Dünya Klasikleri Kütüphanesi’nde gerçekleşen ‘Cumhuriyet Dönemi
Sosyo-Kültürel Değişim Üzerinde Türk Aydınının Etkisi’ konulu söyleşide, Bursa Uludağ
Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hacer Karabağ Arslan, Köy Enstitülerinin
kurucularından İsmail Hakkı Tonguç örneğini işledi. İsmail Hakkı Tonguç’un önemli bir
Türk aydını olduğunu söyleyen Doç. Dr. Hacer Karabağ Arslan, “Cumhuriyet’in ilanıyla
birlikte Türkiye, modernleşme ve kalkınma hedefleri doğrultusunda kapsamlı bir
dönüşüm sürecine girdi. Bu süreçte, eğitimin rolü hayati bir önem taşıyordu.
Cumhuriyet, yalnızca siyasi bağımsızlığı değil, aynı zamanda toplumsal yapının eğitim,
kültür ve ekonomi gibi alanlarda modernleştirilmesini de hedeflemiştir. Bu bağlamda
Türk aydınları, özellikle halkın bilinçlendirilmesi ve kırsal kalkınmanın sağlanması
noktasında önemli bir sorumluluk üstlenmiştir. İsmail Hakkı Tonguç, bu aydınlar
arasında hem düşünceleri hem de uygulamalarıyla öne çıkan isimlerden biridir” dedi.
“Köy Enstitüleri, Cumhuriyet’in en özgün eğitim projelerinden biri”
Tonguç’un liderliğinde tasarlanan Köy Enstitüleri’nden mezun olan toplam 8 bin
öğretmenin o dönemde Türk devrimi ve Cumhuriyet’in inşasında önemli rol oynadığını
belirten Arslan, “Köy Enstitüleri, Cumhuriyet’in en özgün eğitim projelerinden biri olarak
hayata geçirildi. Eğitimi, günlük yaşamın bir parçası haline getirerek ‘iş içinde öğrenme’
yaklaşımıyla uygulanabilir ve sürdürülebilir bir model sundu. Bu sistemde yetişen
öğretmenler, sadece bilgi aktaran değil, aynı zamanda köylerinde değişimin öncüleri
olan bireyler olarak planlandı. Bu model, sadece bireysel aydınlanmayı değil, aynı
zamanda toplumsal kalkınmayı hedefliyordu.1950’lerde Köy Enstitüleri’nin kapanması,
Cumhuriyet’in eğitim ve kalkınma hedefleri açısından büyük bir kayıp olarak
değerlendirilse de Tonguç’un bu alandaki fikirleri ve uygulamaları, Türkiye’nin
modernleşme tarihinde derin bir iz bırakmıştır. Tonguç, halktan kopuk bir aydın modelini
reddederek, halkın içinden çıkan ve onların ihtiyaçlarına çözüm üreten bir aydınlanma
anlayışını benimsemiştir. Bu nedenle, Türk aydınlarının Cumhuriyet dönemi sosyo-
kültürel değişimindeki etkisini anlamak için İsmail Hakkı Tonguç ve onun eğitim vizyonu
önemli bir örnek teşkil etmektedir” diye konuştu.