İGİAD'ın duyurduğu Türkiye İş Ahlakı Zirvesi'20 Sonuç Bildirgesi'ne göre, dijitalleşmenin sunmuş olduğu imkan ve fırsatlarla birlikte e-ticaretin yaygınlaşmasının, ticaretin ve iş dünyasının daha fazla demokratikleşmesine imkan tanıdığı belirtildi.
Demokratikleşen bu yeni dijital iş dünyasında iş ahlakına aykırı eylem ve davranışların olmayacağının düşünülemeyeceği ifade edilen açıklamada, şu değerlendirmeler yapıldı:
"Dijitalleşen ekonomiler ve e-ticaret dünyasının iş ahlakına yönelik ihtiyaçlarına göre piyasaları olumsuz etkilemeyecek biçimde yeni kurum ve kural düzenlemeleri gerçekleştirilmelidir.
Bilgi üretimi ve bilimsel çalışmaların liyakat esaslı gerçekleştirilmesi ile dijitalleşme ve bilgi teknolojilerinden en üst düzeyde faydalanma yoluna gidilebilir. Bu noktada girişimcinin önünü açan ve özel sektörün küresel ölçekte rekabetini teşvik eden, kamunun düzenleyici ve denetleyici rolü beklenmektedir.
E-ticaretin hacminin ölçülebilir olması ve uzaktan sözleşme olgusu ile müşteriye sağlamış olduğu avantajlar, iş ahlakının uygulanabilirliğine zemin hazırlaması ve ticaretin daha demokratik ortamda yapılması bakımından önem arz etmektedir.
Dijital platformlarda alıcı ve satıcı rollerinin değişebiliyor olması, yani satıcıların aynı platformlarda alıcı konumunda da olabilmeleri, dijital ekonomilerde ahlaki davranışın gelişmesine katkı sağlayacaktır."
Güçlü veri entegrasyonu dijital tekel ve kartel olma yolunda değerlendirmemeli
E-ticarette toplanan verilerin fiili ve potansiyel müşterilerin iktisadi, sosyal, kültürel ve politik tercihlerini fazlasıyla etkileyebildiği gerçeğinden hareketle, her düzeyde veri mahremiyeti ve veri güvenliği konularının artan ölçüde hayatları etkilemeye devam edeceği aktarılan bildirgede, dijital dünyada müşteri yorum ve değerlendirmelerini eksik ve yanıltıcı bir biçimde sunmanın iş ahlakına aykırı olduğu ifade edildi.
Bildirgede şu ifadelere yer verildi:
"Arama motorlarında ticaretin gerekleri dışında bazı işletmeleri geride tutup onların pazara girişlerini engellemek de rekabeti piyasa kuralları dışında bozduğu, bazı girişimcilerin pazara girişlerini engellediği ve müşterilerin eksik bilgilendirilmesine ve bunun sonucunda da bazı mal ve hizmetlere daha yüksek fiyat ödemelerine yol açtığı için iş ahlakına aykırı pek çok duruma neden olmaktadır.
Dijital dünyada büyük veri sahibi güçlü şirketlerin arama motoru, alışveriş merkezi, reklam platformu gibi farklı iş birimleri yanında sağlıktan spora, tatilden araç kiralamaya varıncaya kadar çok farklı girişimleri satın almak suretiyle oluşturdukları güçlü veri entegrasyonunu dijital tekel ve kartel olma yolunda değerlendirmeleri de rekabeti ortadan kaldırdığı gibi bu rahatlık ve daha da fazla kazanma hırsı ile iş ahlakına uygun olmayan eylemlerinin artmasını beraberinde getirmektedir.
Dijital dünyada kişisel hayatın olduğu gibi iş hayatının da asla güvenilir olmayabileceği anlaşılmaktadır. Bu bağlamda şirketlerin veri politikaları yanında iş ahlakına yönelik veri mahremiyeti ilkeleri geliştirilmeli ve oluşan yeni ihtiyaçlara göre güncellenmelidir."
"Karda yürüyüp iz bırakmamak' deyimi dijital ekonomilerde geçerliliğini yitirmiştir"
Dijitalleşen ekonomilerle birlikte hukuki ve ahlaki ilke ve normların geliştirilmesindeki güçlükler dikkate alındığında, hukuki tazmin ve ahlaki duyarlılıkların artırılması bakımından uluslararası organizasyonlara duyulan ihtiyacın zorunluluk haline geldiği belirtilen bildirgede, dijital ekonomilerin hukuk normlarının da yaşanılan tecrübelerle her geçen gün daha güçlü hukuki ve kurumsal düzenlemelerle değişen ihtiyaçlara cevap verebilir hale getirildiği kaydedildi.
Bu konuda gerek kültürel farklılıklar ve gerekse dijital platformlarda eylem ve sonuçlarına ilişkin tespit ve değerlendirme yapma zorlukları, ahlaki ve hukuki açıdan normatif ve kurumsal düzenlemelerin önündeki en önemli güçlükler olduğu ifade edilen bildirgede şunlar paylaşıldı:
"Fiziki iş, eylem ve davranışlarında daha dikkatli ve ketum davranabilen insanın, sanal alemde muhtemelen sahte isim kullanabilmesi, fiziken görünmediği düşüncesi gibi farklı gerekçelerle mahremiyetini korumadığı, koruyamadığı ya da korumak istemediği gibi bir durumdan söz edilebilir. Bu bağlamda 'karda yürüyüp iz bırakmamak' deyimi dijital dünyada ve dijital ekonomilerde geçerliliğini yitirmiştir."
Birey, şirket ve kamu düzeyindeki sorumluluklar ve yapılaması gerekenler
Kişisel veri mahremiyeti konusunun 21. yüzyıl becerisi olarak birey, şirket ve devlet düzeyinde geliştirilmesi gereken önemli olduğu aktarılan bildirgede, "Veri mahremiyeti ve verinin kullanımı bilgi ve becerilerinden önce, elbette veri mahremiyetine ilişkin asgari ahlaki değer yargılarının kazandırılması gerekir. Bu şekilde hangi düzeyde olursa olsun kişi, eline geçen veriyi kullanmadan önce bunun ahlaki değerler ile uyumlu olup olmadığı hassasiyeti ile hareket etmelidir." denildi.
Kişi ve kurumlar ile şirketlerin kendi mahremiyetlerini koruyabilmesi gerektiği aktarılan bildirgede, satıcılar ve alıcıların kendilerine ait veri mahremiyeti konusundaki duyarlılıklarını güçlendirmenin yanında sorumluluklarını devretmemeleri gerektiği kaydedildi.
Bildirgede şunlara dikkat çekildi:
"Dijital ekonomilerde kamunun düzenleme ve denetleme rolü, siber güvenlik açısından olduğu kadar iş ahlakı bakımından dijital dünyanın ihtiyaç duyduğu yeni kurum ve kural düzenlemeleri bakımından da önemli ve kaçınılmazdır.
Kişisel Verileri Koruma Kurumu (KVKK)'nun veri temelli ekonomiyi kısıtlamaması, rekabetin önünü açma çabasına katkı sağlaması esastır. Kamu ve özel sektördeki kurum ve kuruluşlara dijital iş ahlakına ve veri mahremiyetine dönük davranış kodlarını içeren dijital okuryazarlık eğitim faaliyetleri başlatılmalıdır.
Akademik dünyada gerek sosyal ve gerekse teknik boyutlarıyla konunun farklı boyutlarıyla çalışılması yanında kamu ve özel sektörde de dijital dünyanın ahlaki normlarının geliştirilmesi ve veri mahremiyetinin korunmasına yönelik çalışmaların artarak devam etmesi kaçınılamaz bir zorunluluk olarak görülmelidir.
Türkiye İş Ahlakı Zirvesi'nin bu değerlendirmeler bağlamında başta profesyoneller olmak üzere, konuya ilişkin araştırma yapacak olan akademisyenlere de önemli çıkarımlar sağlayacağını düşünüyor, sonuçların hayırlara vesile olmasını diliyoruz."
